Trong lĩnh vực chiến thuật bóng đá, hai khái niệm “pressing” và “Gegenpressing” thường xuyên được nhắc đến như hai công thức chiến lược quan trọng. Mặc dù cả hai phương pháp này đều hướng tới mục tiêu cuối cùng là giành lại quả bóng từ đối phương, nhưng chúng lại hoạt động theo hai phong cách khác nhau, tùy thuộc vào tình huống cụ thể trong trận đấu.
Điều đáng chú ý là không phải mọi đội bóng áp dụng pressing đều sử dụng Gegenpressing, và ngược lại. Mỗi đội bóng có thể chọn lựa hoặc kết hợp chúng tùy vào chiến thuật và phong cách chơi của mình. Dù là pressing hay Gegenpressing, cả hai đều yêu cầu sự kỷ luật và sự hiểu biết chiến thuật sâu sắc từ cả đội bóng, để có thể triển khai thành công và mang lại lợi thế trong trận đấu.
Gegenpressing trong bóng đá nghĩa là gì?
“Gegenpressing“, hay “counter-press” trong tiếng Anh, là một thuật ngữ chiến thuật bóng đá phổ biến, đặc biệt trong ngôn ngữ của những người hâm mộ và chuyên gia bóng đá. Cụm từ này mang ý nghĩa sâu sắc: “Gegen” trong tiếng Đức nghĩa là phản công, còn “press” nghĩa là gây áp lực. Vậy “Gegenpressing” chính là việc gây áp lực lên đối phương ngay khi họ bắt đầu phản công.
Để hiểu rõ hơn về “Gegenpressing”, ta có thể xét đến bốn giai đoạn tuần hoàn trong trận đấu bóng đá: từ có bóng sang không có bóng, không có bóng, từ không có bóng sang có bóng, và cuối cùng là có bóng. Trong đó, hai giai đoạn chuyển từ có bóng sang không có bóng và ngược lại thường diễn ra rất nhanh, chỉ trong khoảng 10 giây hoặc ít hơn.
Ở hai giai đoạn còn lại, khi có bóng và không có bóng, đội bóng thường xây dựng cấu trúc chơi bóng rõ ràng, phân biệt giữa tấn công và phòng ngự. Khi một đội chuyển từ có bóng sang không có bóng, họ có hai lựa chọn:
- Thứ nhất là áp dụng Gegenpressing, tức là ngay lập tức gây áp lực để giành lại quả bóng. Nếu thành công, họ sẽ quay trở lại giai đoạn có bóng. Nếu thất bại, họ sẽ chuyển sang giai đoạn không có bóng, bắt đầu tái cấu trúc và phòng ngự.
- Cách thứ hai là tái cấu trúc, hay “reshape”, tức là đội mất bóng sẽ lui về và xây dựng lại cấu trúc phòng ngự, chuyển mình vào giai đoạn không có bóng.
Gegenpressing là một phần quan trọng trong chiến thuật hiện đại, đòi hỏi sự phối hợp nhanh nhẹn và hiểu biết tốt về trận đấu từ các cầu thủ, để có thể chuyển đổi nhanh chóng giữa tấn công và phòng ngự, tạo ra lợi thế trên sân.
Sự hình thành của Gegenpressing trong làng túc cầu thế giới
Trong lịch sử bóng đá, “Gegenpressing” – một chiến thuật xuất phát từ Đức, đã gây ấn tượng mạnh mẽ và sự thay đổi trong cách chơi của nhiều đội bóng. Mặc dù khó có thể khẳng định người Đức có phải là những người phát minh ra chiến thuật này hya không, nhưng tầm ảnh hưởng của Bundesliga và bóng đá Đức lên Gegenpressing là điều không thể phủ nhận.
Ban đầu, khi các huấn luyện viên tiên phong như Viktor Maslov hay Rinus Michels bắt đầu chú trọng vào việc gây áp lực trên sân cỏ để giành lại quả bóng, sẽ không có sự phân biệt rõ ràng giữa pressing và Gegenpressing. Điều họ muốn là gây áp lực lên đối phương để chiếm lĩnh bóng. Qua thời gian, khi người ta ngày càng chú trọng vào việc chuyển trạng thái trong trận đấu, mặc dù thuật ngữ Gegenpressing chưa hình thành, nhưng nền móng của nó đã tồn tại từ lâu..
Phản công là một lối chơi quen thuộc, và khi đối thủ dâng cao từng đợt tấn công, nghiễm nhiên hàng phòng ngự của họ trở nên yếu ớt. Điều này mở ra cơ hội cho đội bóng sử dụng lối chơi Gegenpressing. Như Jurgen Klopp từng nói, “Thời điểm dễ nhất để lấy lại bóng là ngay khi bạn mất nó.”
Bóng đá Đức có xu hướng ưa thích phản công và Gegenpressing đã nở rộ ở đây. Nhưng điều ngạc nhiên ở đây là trong lịch sử bóng đá Đức, lối chơi này lại được tiếp cận khá muộn. Ralf Rangnick là một trong những HLV Đức đầu tiên quan tâm đến pressing và Gegenpressing, ông bắt đầu thực hiện nhiều thử nghiệm vào cuối những năm 80 và đầu những năm 90. Chỉ khi ông xuất hiện trên truyền hình năm 1998 và nói về hệ thống phòng ngự khu vực, bóng đá Đức mới bắt đầu thay đổi.
Hệ thống phòng ngự khu vực là chìa khóa cho sự phát triển của pressing và Gegenpressing. Cự li giữa các tuyến trở nên quan trọng, và khi đội tấn công áp đặt áp lực, hàng phòng ngự cũng phải dâng cao. Điều này đòi hỏi sử dụng bẫy việt vị và chỉ có hệ thống phòng ngự khu vực mới có thể thực hiện được. Jurgen Klopp đã nâng tầm cách tiếp cận này, đưa nó lên một đẳng cấp mới trong bóng đá Đức và quốc tế, làm cho lối chơi Gegenpressing không chỉ là một phương pháp chơi bóng mà còn là một phần không thể thiếu trong chiến thuật hiện đại.
Thiết lập đội hình phù hợp để thực hiện lối chơi Gegenpressing
Tiếp cận từ khía cạnh cầu thủ
Gegenpressing, một chiến thuật đầy tính chiến lược trong bóng đá, thực chất là việc HLV chỉ đạo các cầu thủ thực hiện một cuộc “đánh phủ đầu” nhằm chặn đối thủ đang kiểm soát bóng. Đây là một hình thức áp sát và gây áp lực mạnh mẽ, nhằm cản trở và giành lại quả bóng từ chân đối phương. Trong tình huống này, đối thủ có bóng chỉ có rất ít thời gian và không gian để xử lý bóng, và việc tìm ra đường đột phá không phải lúc nào cũng dễ dàng.
Tuy nhiên, Gegenpressing cũng không phải là chiến thuật hoàn hảo và có những điểm yếu riêng. Khi gặp phải những cầu thủ có khả năng thoát pressing tốt, toàn bộ hệ thống đội hình của đội áp dụng Gegenpressing có thể nhanh chóng gặp khó khăn. Sự vận hành của đội bóng có thể trở nên khó khăn, đặc biệt khi họ không thể nhanh chóng tái cấu trúc đội hình sau khi đã dâng cao.
Trong trường hợp cầu thủ cầm bóng không thể vượt qua cầu thủ đối phương đang áp sát, thì việc chuyển trạng thái bóng sẽ diễn ra. Đội bóng áp dụng Gegenpressing sẽ nhanh chóng tận dụng tốc độ và sự hỗ trợ từ các cầu thủ khác để phát động một đợt phản công nhanh và hiệu quả. Đây chính là sức mạnh của Gegenpressing: khả năng chuyển từ việc áp sát thành một cơ hội tấn công một cách nhanh chóng và đột ngột, thường khiến đối phương bất ngờ và dễ mất phương hướng.
Tiếp cận về khía cạnh thời gian trên sân
Chiến thuật Gegenpressing không chỉ là một cuộc đua về thể chất, mà còn là một trận chiến về tâm lý và thời gian. Khi một đội bất ngờ bị tấn công bởi nhóm cầu thủ áp sát nhằm giành lại quả bóng, mỗi giây phút trở nên cực kỳ quan trọng. Trong thời gian ngắn ngủi này, quyết định của cầu thủ cầm bóng sẽ định đoạt số phận của tình huống.
Trong lối chơi Gegenpressing, việc phân chia nhiệm vụ giữa các cầu thủ là chìa khóa. Thay vì tất cả lao vào và cố gắng cướp bóng cùng một lúc, mỗi cầu thủ sẽ có vai trò riêng. Một người sẽ trực tiếp gây áp lực, trong khi người khác sẽ chuẩn bị sẵn sàng để giành lấy quả bóng, và những người còn lại sẽ phong tỏa khu vực xung quanh.
Đối mặt với sự áp đặt từ nhiều phía cùng lúc, cầu thủ cầm bóng sẽ không có nhiều thời gian để suy nghĩ hoặc tìm ra giải pháp hiệu quả. Điều này tạo ra một áp lực tâm lý lớn, khiến họ dễ mất bóng hoặc thậm chí phạm lỗi. Đây là một phần quan trọng của chiến thuật, nhằm “bắt” đối thủ vào thế phải phạm lỗi hoặc mất bóng.
Hãy hình dung một tình huống mà cầu thủ áo xanh đang giữ bóng, và đột nhiên, anh ta bị ập vào bởi nhóm cầu thủ áo đỏ. Trong giây lát đó, cầu thủ áo xanh sẽ phải đối mặt với quyết định khó khăn và thường không thể giữ được thế chủ động. Gegenpressing hiệu quả không chỉ làm tăng khả năng giành lại bóng, mà còn tạo ra lợi thế tâm lý, đẩy đối phương vào tình thế khó xử.
Tiếp cận với việc giữ khoảng cách đội hình
Trong lối chơi Gegenpressing, việc phân chia công việc gây áp lực lên đối phương một cách thông minh là yếu tố quyết định cho thành công. Không cần thiết phải tạo ra một sức ép quá mạnh mẽ, nhưng việc áp dụng sức ép đều đặn và phối hợp từ các cầu thủ trong đội hình là chìa khóa. Khi mỗi cầu thủ chia sẻ gánh nặng pressing, đội bóng có thể giữ được cự ly đội hình hợp lý, tạo ra một cấp độ Gegenpressing hiệu quả và đẳng cấp.
Trong trận đấu, đội chủ nhà không cần phải dùng quá nhiều sức lực để chiếm lại quả bóng. Thay vào đó, họ tập trung vào việc phối hợp chặt chẽ, vận hành bộ máy đội bóng một cách nhịp nhàng, đảm bảo rằng họ luôn giữ được lối chơi như ý muốn.
Khi áp dụng Gegenpressing từ xa, có hai kết quả có thể xảy ra: đường chuyền của đối phương có thể bị cắt ngang ngay lập tức, hoặc bóng có thể đến tay người nhận nhưng sẽ nhanh chóng bị đoạt lại. Điều này giúp đội áp dụng Gegenpressing luôn duy trì được thế chủ động trong trận đấu.
Như hình ảnh đã mô tả, bóng sẽ bị cản trở từ mọi hướng bởi sự sắp xếp thông minh của các cầu thủ áo đỏ. Cách duy nhất để thoát khỏi tình huống này cho cầu thủ áo xanh là phải phát bóng dài, nhưng ngay cả khi làm vậy, các trung vệ áo đỏ cũng đã sẵn sàng để chặn và lấy lại bóng.
Trong tình huống như vậy, đội áp dụng Gegenpressing không chỉ chặn đứng mọi cơ hội tấn công của đối phương, mà còn tạo ra cơ hội phản công nguy hiểm. Khi bóng đã ở trong tay, họ có thể nhanh chóng chuyển từ phòng ngự sang tấn công, sẵn sàng tung ra những đợt phản công sắc bén bất cứ lúc nào, khiến đối phương luôn phải trong tình trạng báo động cao.
Tiếp cận ở khía cạnh “trái bóng”
Trong những ngày đầu phát triển của lối chơi Gegenpressing, việc áp dụng một cách quyết liệt và mạo hiểm này được xem là một biện pháp đối phó hiệu quả. Tuy nhiên, theo thời gian, khi mọi người bắt đầu hiểu rõ hơn về lối chơi này và tìm ra các chiến lược để chống lại, việc sử dụng phương pháp này đã trở nên quá rủi ro trong bóng đá hiện đại.
Lối đá pressing thường dễ hiểu: các cầu thủ ngay lập tức xông vào gây áp lực nhằm chiếm lại bóng. Tuy nhiên, điều này cũng tạo ra rủi ro khi bóng được luân chuyển ra khỏi khu vực bị pressing. Khi một cầu thủ gần đó của đội đối phương nhanh chóng tiếp cận và kiểm soát bóng, đội thực hiện Gegenpressing có thể đối mặt với nguy cơ bị phản công.
Hơn nữa, việc này có thể gây ra rối loạn trong đội hình, phá vỡ cấu trúc đội bóng và tạo ra sự nguy hiểm cho khung thành của đội nhà. Điều này đặc biệt rõ ràng trong một tình huống mô tả, nơi các cầu thủ áo đỏ gây áp lực lên cầu thủ áo xanh đang giữ bóng. Khi áp lực này không thành công, các cầu thủ áo đỏ sẽ rơi vào thế bị động, để lộ khoảng trống cho đội áo xanh tận dụng và thực hiện phản công.
Do đó, trong bóng đá hiện đại, việc áp dụng Gegenpressing đòi hỏi phải kết hợp sự thông minh, kỷ luật và sự phối hợp đội ngũ chặt chẽ, để tránh những rủi ro và tận dụng tối đa lợi ích của chiến thuật này.
Gengepressing cùng sự đối lập trong triết lí Klopp và Guardiola
Jurgen Klopp, một cái tên không thể không nhắc đến khi bàn về chiến thuật Gegenpressing, đã làm nên tên tuổi với lối chơi này từ thời còn dẫn dắt Mainz 05, Dortmund và hiện tại là Liverpool. Mặc dù “Gegenpressing” đã được giải thích rõ ràng, nhưng cách Klopp áp dụng khái niệm này trong lối chơi của mình không chỉ giới hạn ở Gegenpressing, mà còn bao gồm nhiều chiến thuật độc đáo khác.
Klopp ngưỡng mộ Barcelona dưới thời Pep Guardiola, nhất là về cách họ nhanh chóng giành lại bóng sau khi mất quyền kiểm soát. Tuy nhiên, ông không hứng thú với lối chơi chậm rãi qua lại được biết đến với tên gọi tiki-taka. Điều này tạo nên sự khác biệt rõ ràng giữa triết lý của hai huấn luyện viên. Trong khi Pep thích thiết lập lại đội hình và triển khai bóng từ đầu, với quy tắc 15 đường chuyền trước mỗi đợt tấn công, thì Klopp lại ưa thích phản công nhanh sau khi giành lại bóng.
Pep tin rằng việc giữ bóng và chuyền qua lại giúp định vị cầu thủ và tạo ra sự kết nối chặt chẽ giữa họ. Đội bóng của ông phòng ngự ngay cả khi có bóng, và lối chơi Gegenpressing là công cụ để giành lại quyền kiểm soát. Ngược lại, Klopp yêu thích sự nhanh nhẹn và mạnh mẽ, sử dụng Gegenpressing để tạo điều kiện cho các pha phản công. Khi đội bóng của ông giành lại bóng, họ không ngần ngại tấn công ngay lập tức, thường là từ phần sân của đối phương.
Đây chính là sự khác biệt giữa hai luồng tư duy: Pep Guardiola coi việc giữ bóng là phòng ngự, trong khi Klopp xem Gegenpressing và phản công là chiến thuật tấn công chủ động. Cả hai cách tiếp cận đều hiệu quả, nhưng mang đến hai phong cách bóng đá hoàn toàn khác biệt, phản ánh tư duy và triết lý riêng của mỗi huấn luyện viên.
Lời kết
Nhìn chung, để triển khai lối chơi Gegenpressing hoặc bất kỳ chiến lược nào khác, cần sự hiểu biết sâu rộng và thực hành đều đặn. Điều này là quan trọng để đảm bảo chiến thuật hoạt động hiệu quả và mang lại kết quả như mong đợi.
Tuy nhiên, để áp dụng chiến thuật của Jürgen Klopp và đưa nó đến trạng thái tốt nhất, đội bóng không chỉ cần sự hiểu biết và thực hành, mà còn cần có điều kiện thể chất và tinh thần. Điều này quan trọng để tránh bị đánh bại và giữ cho danh hiệu không rơi vào tay đối thủ, đặc biệt là khi đối mặt với các đội có chiến thuật tương tự.
>>> Xem thêm: False 9 – Món “Vũ Khí Thượng Cổ” Thách Thức Mọi Hệ Thống Phòng Ngự