Catenaccio, không chỉ là một chiến thuật bóng đá, mà còn là một bức tranh tinh tế, là nét độc đáo của nền bóng đá nước Ý. Khi bàn đến nghệ thuật phòng ngự trong “vương quốc” của bóng đá, là không thể không bắt gặp bức tranh độc đáo mà người Ý đã vẽ lên trên sân cỏ – một Catenaccio là sự kết hợp tinh tế của chiến thuật và nghệ thuật, là bằng chứng sống cho sự thịnh vượng của Serie A trong quá khứ.
Hãy mở cánh cửa thời gian và đặt chân mình vào một giai đoạn lịch sử, nơi Catenaccio trở thành nhân chứng vàng của sự vương giả. Những kịch tính, những bí mật được giấu kín dưới lớp vỏ phòng ngự khôn ngoan của những đội bóng Italia đã tạo nên một bức tranh huyền bí. Trên khắp thế giới, những người hâm mộ đã bị mê hoặc bởi sự chín chắn, sự khôn ngoan trong cách triển khai đội hình và những bước nhảy tinh tế trên sân cỏ.
Hãy cùng khám phá những bí mật của nghệ thuật phòng ngự Catenaccio, một tác phẩm của sự sáng tạo và tư duy chiến thuật, mà người Ý đã chế tạo để làm cho bóng đá trở nên hấp dẫn và đầy ắp những điều bí ẩn.
Lịch sử hình thành của chiến thuật Catenaccio trong bóng đá
Trước hết, hãy khám phá nguồn gốc của từ “catenaccio” trong tiếng Ý, nghĩa là “cái then cửa hoặc chốt cửa,” nhưng ý nghĩa thực sự của nó vượt xa khỏi đơn giản là một công cụ cửa. Đây là một chiến lược phòng thủ không chỉ xuất sắc mà còn sáng tạo, và nó trở thành bất tử dưới bàn tay tài năng của Inter Milan thời kỳ Helenio Herrera trong những năm 1960.
Grande Inter, như họ được gọi, trở thành huyền thoại với ba Scudetto và hai Cup châu Âu liên tiếp. Sự xuất sắc của họ không chỉ làm tăng thêm vẻ quý phái cho Serie A mà còn làm mờ đi ánh sáng của đối thủ láng giềng, AC Milan, trong một thời kỳ dài. Herrera đã chọn Catenaccio để giành chiến thắng 1-0 tối thiểu trước những đội tấn công mạnh mẽ nhất, như Benfica với huyền thoại Eusebio vào năm 1965.
Điều thú vị là, Herrera và Catenaccio có mối liên kết chặt chẽ, mang đến một tầm cao mới cho nghệ thuật phòng ngự của người Ý. Đáng chú ý, Catenaccio không phải là sáng tạo của Italia ban đầu, mà thực sự bắt nguồn từ Thụy Sỹ. Vào cuối những năm 1930, Karl Rappan, khi dẫn dắt Servette, đã đưa ra ý tưởng để các đội bóng yếu như Servette có thể đối đầu với những ông lớn thời đó.
Những năm 1960 và 1970 chứng kiến sự thịnh hành của Catenaccio trong bóng đá Italia. AC Milan, Inter Milan và Juventus, tất cả đều sử dụng chiến thuật này để đoạt các danh hiệu Serie A và Champions League. AC Milan giành hai lần Champions League vào 1963 và 1969, trong khi Inter Milan giành liên tiếp vào 1964 và 1965. Juventus cũng tự hào với ba Scudetto và một Cup Winners’ Cup vào những năm 1970. Catenaccio đã biến những đội bóng Italia thành những đội mạnh mẽ nhất trên thế giới trong những thập kỷ này.
Thời kỳ hoàng kim của chiến thuật Catenaccio
Herrera bắt đầu thời kỳ dẫn dắt Inter Milan mà không mấy quan tâm đến Catenaccio, bởi lẽ lúc đó, chiến thuật này thường chỉ được áp dụng cho các đội bóng nhỏ, trong khi Inter là ứng cử viên nặng ký cho chức vô địch. Tuy nhiên, sau hai mùa giải không thành công, ông buộc phải chấp nhận Catenaccio, và điều này đã dẫn đến sự xuất hiện của một phiên bản Catenaccio vô song trong lịch sử bóng đá thế giới.
Sau những thất bại, Herrera thấy cần thiết phải mang đến Inter Milan một lối chơi thực tế hơn, nhưng vẫn đầy hiệu quả. Sự truyền cảm hứng của ông đến từ thành công của HLV Nereo Rocco với AC Milan. Herrera quyết định chuyển Armando Picchi sang vai trò “hậu vệ quét,” giữ cho Picchi giữ vai trò tự do trong hàng thủ, trở thành một Libero thực sự trong hệ thống Catenaccio thời đó.
Catenaccio của Inter Milan vào thời điểm đó dựa trên việc tổ chức trận đấu và đặt lợi ích của đội lên hàng đầu. Sơ đồ đội hình được xây dựng với bốn lớp: Libero – hậu vệ quét; bốn hậu vệ thích ứng tùy thuộc vào tình hình trận đấu; ba tiền vệ đảm nhận nhiệm vụ triển khai và kiểm soát trận đấu; và cặp tiền đạo làm nhiệm vụ chính trong tấn công.
Catenaccio có thể được coi là một dạng low pressing, với đội bóng thường lùi sâu vào phần sân nhà và thực hiện áp đặt 1 kèm 1 để ngăn chặn tấn công của đối thủ. Điều này có thể coi là phiên bản Catenaccio 1.0 của Karl Rappan vào những năm 30-40 của thế kỷ XX.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc sử dụng một Libero không đồng nghĩa với việc đội hình đó là Catenaccio. Một minh chứng rõ ràng là Franz Beckenbauer, “Hoàng đế” của bóng đá Đức, được coi là Libero vĩ đại nhất mọi thời đại. Mặc dù có một Libero xuất sắc, đội hình của Beckenbauer không chơi theo lối Catenaccio, vì ông tỏ ra linh hoạt và có khả năng tham gia tấn công ở nhiều vị trí khác nhau trên sân.
Ưu điểm của hệ thống phòng ngự 2 lớp của Catenaccio là tạo ra những thách thức lớn cho đối thủ khi tiến vào khu vực gần khung thành. Ngay cả khi một đội bóng vượt qua hai lớp phòng ngự này, họ vẫn phải đối mặt với Libero và thủ môn. Điều này làm cho Catenaccio trở thành một phương án phòng ngự hiệu quả, đặc biệt là khi đối mặt với những đội bóng mạnh hơn.
Việc gia tăng quân số trong tấn công để vượt qua phòng ngự dày đặc, đồng thời tạo cơ hội cho Catenaccio phản công khi đối thủ thiếu vắng người phòng ngự, là một chiến thuật khôn ngoan. Đồng thời, Catenaccio còn là nguồn đào tạo nhiều hậu vệ giỏi cho bóng đá Italia như Franco Baresi, Claudio Gentile, Paolo Maldini, Gaetano Scirea, Alessandro Costacurta, và đặc biệt Franz Beckenbauer, người đã định nghĩa lại vai trò của Libero trong hệ thống Catenaccio.
Sự sụp đổ của kỷ nguyên Catenaccio
Sự hiện diện của Bóng đá tổng lực được coi là một đỉnh cao, nhưng cũng là cái kết cho thời đại hùng thịnh của nghệ thuật phòng ngự tinh tế của người Ý. Lối đá này đòi hỏi cầu thủ phải đối mặt 1 kèm 1, khiến cho khi đối đầu với phong cách Total Football, Catenaccio trở nên lúng túng vì khó lòng dựa vào vị trí cố định.
Điều quan trọng là, trong thời đó, mỗi chiến thắng chỉ đem về 2 điểm (chỉ nhiều hơn 1 điểm so với trận hòa), khiến cho việc hòa trận được coi là một kết quả chấp nhận được. Nhưng sự thay đổi trong hệ thống tính điểm đã đẩy các đội bóng phải tập trung vào việc tấn công hơn, và Catenaccio bắt đầu mất đất diễn.
Thời điểm đó, với việc chỉ có 2 điểm được tính sau mỗi trận thắng, một trận hòa được xem là một kết quả chấp nhận được. Nhưng với thay đổi trong hệ thống tính điểm, các đội bóng buộc phải chơi tấn công hơn. Catenaccio, là một lối chơi “phản bóng đá,” thất thường khiến người hâm mộ cảm thấy không hài lòng, đặc biệt khi so sánh với Bóng đá Tổng lực, một loại bóng đá hấp dẫn và táo bạo.
Theo quy luật tự nhiên, thứ gì lên đỉnh cũng sẽ rơi vào hậu quả của suy tàn. Bóng đá tổng lực của Hà Lan đã chấm dứt thời đỉnh cao của Catenaccio khi Ajax Amsterdam đánh bại Inter Milan 2-0 trong trận chung kết C1 năm 1972. Trước đó, Grande Inter của Herrera cũng thất bại trước Celtic trong trận chung kết châu Âu mùa giải 1967.
Ngày nay, Catenaccio và vị trí Libero ít được sử dụng trong bóng đá hiện đại. Điều này khiến nó trở thành một ký ức quý giá cho người hâm mộ bóng đá Italia. Môn nghệ thuật phòng ngự đặc trưng của họ đã từng thống trị châu Âu và tạo ra vô số huyền thoại phòng ngự.
Dù không còn phổ biến như trước, nhưng Catenaccio vẫn sống mãi trong những chiến tích như chiến thắng của Italia tại World Cup 1982 và 2006, cũng như với Inter Milan khi họ đăng quang Champions League năm 2010. Đó là một phần của lịch sử bóng đá xứ mì ống, không thể phủ nhận và luôn là niềm tự hào của những người yêu mến bóng đá.
Lời kết
Bài viết trên là toàn bộ bí mật về chiến thuật Catenaccio trong thế giới túc cầu, nơi mà những cơn gió lịch sử đã mang đến sức sống cho một lối chơi phòng ngự độc đáo, như một tác phẩm nghệ thuật của Italia vào một thời kỳ đỉnh cao trong lịch sử bóng đá. Đây không chỉ là một kho tàng kiến thức, mà còn là nguồn cảm hứng bất tận cho những con tim trẻ đam mê để khám phá bí mật của bộ môn nghệ thuật phòng ngự đầy mê hoặc.
Đối với những cầu thủ đã trải qua bước chân của mình trên đỉnh cao của Catenaccio, họ sẽ được mời về một hành trình ngược thời gian. Mỗi bước chân đều là một cơ hội để ngắm nhìn di sản, một tác phẩm nghệ thuật đã khuất phục thời gian và giữ lại vẻ đẹp lãng mạn của tình yêu bóng đá. Đó là một hành trình đánh thức ký ức, như một cuộc phiêu lưu trong thế giới nơi bóng đá không chỉ là trò chơi, mà còn là một biểu tượng vĩnh cửu, không bao giờ phai nhạt dù thời gian có làm thay đổi điều gì.
>>> Xem thêm: Libero Trong Bóng Đá – Nghệ Thuật “Tự Do” Trên Sân Cỏ và Những “Cơn Gió” Huyền Thoại