Bóng đá, môn thể thao có lịch sử vững chắc và đậm dấu vết của thời gian, đã trải qua một hành trình dài đầy cách mạng để làm mới chính mình, phản ánh sự biến đổi không ngừng của thế giới xung quanh.
Những kỹ thuật tiên tiến, những lối chơi sáng tạo, sự thay đổi vai trò của từng cầu thủ, và việc áp dụng luật bóng đá mới đã đồng loạt tạo ra sự đa dạng tuyệt vời cho “môn thể thao vua.” Dưới đây là những chiến thuật bóng đá nổi tiếng đã góp phần làm thay đổi lịch sử làng túc cầu thế giới.
1. CHIẾN THUẬT PHỐI HỢP TRONG NHỮNG NĂM 1870
Khi nhìn lại lịch sử hào hùng của môn thể thao vua, ta thấy rằng bóng đá hiện đại, với những đường chuyền tinh tế và chiến thuật phức tạp, đã trải qua một hành trình đáng kinh ngạc từ những ngày đầu sơ khai. Không phải lúc nào cũng về chuyền bóng và phối hợp, trò chơi này từng là một cuộc chiến đơn giản, nơi mỗi cầu thủ cố gắng dẫn bóng tiến lên và đối mặt trực tiếp với đối thủ. Trong thế giới bóng đá của thế kỷ XIX, cảm hứng từ rugby bộc lộ rõ nét, với quan điểm chuyền bóng chỉ là biện pháp cuối cùng khi không còn lựa chọn nào khác.
Tuy nhiên, như bất kỳ cuộc cách mạng nào, một làn sóng mới đã xuất hiện và thổi một luồng gió mới vào trò chơi. Đó là vào những năm 1870, khi đội bóng Queens Park của Scotland không chỉ thống lĩnh sân cỏ quốc gia mà còn gieo rắc sự ngạc nhiên trong trận đấu lịch sử với đội tuyển Anh năm 1872. Đối diện với những cầu thủ Anh mạnh mẽ, được đào tạo cho một lối chơi nguyên sơ và đầy sức mạnh, các cầu thủ Scotland lại biểu hiện một tinh thần đồng đội mạnh mẽ, chiến thuật bóng đá với lối chơi tấn công phối hợp và những đường chuyền linh hoạt.
Bằng sự phối hợp ăn ý và kỹ thuật chuyền bóng điêu luyện, họ đã mở ra một kỷ nguyên mới cho bóng đá. Họ đã khiến các đối thủ từ xứ sở sương mù phải ngỡ ngàng trước ý tưởng rằng bóng có thể được chuyền một cách có chủ đích cho người đồng đội ở vị trí thuận lợi hơn. Đây là một bước ngoặt lớn, khi từ một trò chơi chủ yếu dựa vào sức mạnh cá nhân và kỹ năng dẫn bóng, bóng đá bắt đầu chuyển mình, nhấn mạnh vào sự hợp tác và chiến thuật nhóm.
Chiến thuật bóng đá “phối hợp” này không chỉ khai thác tối đa khả năng của từng cầu thủ, mà còn tạo ra sự hài hòa và hiệu quả tập thể, làm thay đổi hoàn toàn cách thức mà trò chơi được chơi. Như một dòng sông chảy mãnh liệt, ý tưởng này đã lan tỏa khắp nước Anh và sau đó là toàn bộ lục địa già, đặt nền móng cho sự phát triển của bóng đá hiện đại.
Đây là một chương quan trọng, ghi dấu sự chuyển mình từ truyền thống sang hiện đại, từ sức mạnh đơn lẻ sang sức mạnh của tập thể, từ những bước chạy đơn điệu sang những điệu valse mê hoặc trên sân cỏ.
2. ĐỘI HÌNH WM CỦA NHỮNG NĂM 1930
Trong vũ điệu của chiến thuật bóng đá, các hình thức và phương pháp thi đấu thường chuyển đổi một cách mềm mại, từng bước đi nhẹ nhàng nhưng đầy quyết đoán. Đôi khi, phong cách thi đấu và cấu trúc đội hình được nhảy múa cùng nhau, tạo nên một bản hòa âm hoàn hảo. Trong bức tranh đa dạng ấy, đội hình WM nổi bật như một nét vẽ táo bạo, làm thay đổi cách mà chúng ta hiểu về chiến thuật bóng đá.
Khoảng giữa thập kỷ 1920, một bước ngoặt đã xảy ra, thách thức sự thống trị của hệ thống “kim tự tháp” truyền thống, hay còn gọi là 2-3-5. Thay đổi trong luật việt vị đã tạo ra một không gian mới mẻ cho các chân sút, giờ đây chỉ cần hai cầu thủ đối phương đứng giữa họ và khung thành, thay vì ba như trước đây. Đột nhiên, cánh cửa tấn công mở rộng, và “bẫy việt vị” trở nên phức tạp hơn, đòi hỏi một sự linh hoạt mới.
Herbert Chapman, người đứng sau Arsenal, với tầm nhìn của một nhà chiến lược, đã nhanh chóng nhận ra cơ hội trong thách thức. Ông đã tái cấu trúc đội hình của mình, đưa centre-half – trước đây là trụ cột của hàng tiền vệ ba người – lùi sâu vào giữa hai hậu vệ cánh, biến họ thành bức tường phòng ngự ba người kiên cố. Động thái này không chỉ thay đổi cách thức phòng ngự, mà còn xây dựng một nền tảng vững chắc cho toàn bộ đội hình.
Hậu quả của sự thay đổi này còn vang dội hơn: các inside-forward, những cầu thủ linh hoạt từ cánh vào trung tâm, giờ đây cũng lùi về phía sau, tạo ra không gian cho một centre-forward đơn độc và hai winger nhanh nhẹn.
Từ đó, hình ảnh đội hình 3-2-2-3 hay WM được khắc sâu trong tâm trí người hâm mộ, biến mỗi trận đấu thành một bức tranh chiến thuật bóng đá, nơi phòng ngự và tấn công được cân nhắc một cách tỉ mỉ. Không còn là thời kỳ của những pha tấn công ồ ạt, không gian cho sự sáng tạo chiến thuật mới mở ra, định hình lại cả một kỷ nguyên trong lịch sử bóng đá.
3. CHIẾN THUẬT LỰA CHỌN VỊ TRÍ CỦA HUNGARY VÀO NHỮNG NĂM 1950
Trận đấu huyền thoại giữa Hungary và Đội tuyển Anh năm 1953 đã đi vào lịch sử bóng đá với chiến thắng ấn tượng 6-3 của Hungary. Trận đấu này không chỉ là một sự thắng lợi bình thường, mà còn là một bài học về chiến thuật và sự sáng tạo trong bóng đá.
Người dẫn đầu chiến thắng của Hungary không phải là ngôi sao lớn, mà là tiền đạo trung tâm Nandor Hidegkuti. Với số áo 9 trên lưng, ông đã thay đổi hoàn toàn cách mà bóng đá được chơi. Thay vì đối đầu trực tiếp với trung vệ Anh, Hidegkuti lùi sâu vào không gian rộng lớn, chơi như một tiền vệ, và tạo ra những đường chuyền quyết định cho đồng đội.
Trên hàng phòng ngự, Hungary cũng có những điều chỉnh độc đáo. Tiền vệ Jozsef Zakarias đã chuyển sang đóng vai trò trung vệ thứ hai, giúp tạo ra một hệ thống phòng ngự mới lạ. Điều này đã làm thay đổi cách mà bóng đá thế giới nhìn nhận về phòng ngự 4 hậu vệ, mở ra những khám phá mới trong chiến thuật bóng đá.
Quan trọng hơn nữa, Hungary đã thay đổi cách họ tấn công. Thay vì tập trung vào trận chiến cơ bắp với đối thủ, họ tận dụng triệt để các khoảng không gian trống trên sân. Điều này đã tạo ra một lối chơi tấn công linh hoạt và hiệu quả hơn, khiến Đội tuyển Anh hoàn toàn bất lực.
Chiến thắng 6-3 của Hungary năm 1953 không chỉ là một kỳ tích về số điểm, mà còn là một bài học sâu sắc về cách mà sự sáng tạo trong chiến thuật có thể thay đổi cả bức tranh lịch sử của bóng đá.
4. THUẬT NGỮ “CATENACCIO” RA ĐỜI VÀO NHỮNG NĂM 1960
Thuật ngữ “Catenaccio,” có nghĩa là “cái then cửa,” thường được sử dụng để mô tả một chiến thuật bóng đá của hệ thống phòng ngự đặc biệt, đã tạo ra sự đổi mới trong cách các đội bóng thực hiện phòng ngự và mở rộng khái niệm về vị trí sweeper (hậu vệ quét).
Cầu thủ người Áo Karl Rappan là người đầu tiên thử nghiệm với sweeper phía sau tuyến phòng ngự, nhưng chiến lược gia người Italia Nereo Rocco mới là người đưa nó vào đội hình cố định của CLB Triestina ở Italia. Rocco không ngừng điều chỉnh chiến thuật nhưng luôn giữ một sweeper trong đội, một vị trí có vai trò quan trọng trong việc man-marking và bảo vệ khung thành.
Huấn luyện viên người Argentina Helenio Herrera đã áp dụng hệ thống này vào Inter Milan. Sweeper của ông đóng vai trò quan trọng trong man-marking và thường thi đấu mạnh mẽ. Vị trí của sweeper ở phía sau đảm bảo sự hiệu quả trong việc bảo vệ khung thành, cho phép Inter tăng quân số lên phía trước, chiếm lĩnh khu trung tuyến, và tạo ra tình thế quá tải trong các vùng tấn công.
Tuy nhiên, Herrera phàn nàn về việc một số đội đối thủ tập trung quá nhiều vào phòng ngự và sweeper thay vì tập trung vào tấn công. Những đội bóng khác lại chọn cách an toàn để tránh bị áp đảo về quân số ở sân nhà, và do đó, họ áp dụng hệ thống Catenaccio để đảm bảo sự an toàn cho khung thành mình.
5. CHIẾN THUẬT BÓNG ĐÁ TỔNG LỰC TRONG NHỮNG NĂM 1970
Trong làng túc cầu thế giới, chiến thuật bóng đá hệ thống “bóng đá tổng lực” của Rinus Michels không chỉ là sự đổi mới, mà là một tác phẩm nghệ thuật chiến thuật. Không gì làm nổi bật hơn khi áp dụng tại Ajax, Barcelona và Đội tuyển Hà Lan, làm rõ những hạn chế khốn khổ của man-marking truyền thống.
Tại các đội của Michels, cầu thủ không phải là những con cờ đứng yên trên bảng cờ, mà là những người nghệ sĩ di chuyển, không ngừng hoán đổi vị trí để làm lung lay cấu trúc của đối thủ. Tính đa năng trở nên như một bản hòa nhạc hoàn hảo, khi cầu thủ không chỉ làm chủ hàng phòng ngự mà còn biến hóa linh hoạt ở tuyến giữa và thậm chí hàng công. Họ chẳng chỉ xây dựng một bức tranh bóng đá đẳng cấp mà còn là những nhà điều phối tài năng: Hà Lan không chỉ phòng ngự từ tuyến đầu, mà còn phát động cuộc tấn công từ đằng sau.
Mặc dù có những lo lắng về sự tự do di chuyển của cầu thủ, nhưng chiến thuật bóng đá này đã được chế ngự và hệ thống hóa đến từng chi tiết. Các cầu thủ nhịn chịu sự biến động theo chiều dọc, giữ cho sự ổn định bền vững theo chiều ngang. Điều này không chỉ tạo ra sự dựa dẫm mạnh mẽ mà còn khiến đối phương phải đau đầu trước sự khó lường và không dễ dàng xâm phạm.
Johan Cruyff, một biểu tượng sống của phong cách này, không chỉ là một tiền đạo lùi sâu về lý thuyết, mà là một nghệ sĩ tìm kiếm khoảng trống trên sân. Những đồng đội xung quanh ông như những nhạc công nhạy bén, nhanh chóng đáp ứng bằng cách lấp đầy khoảng trống. Đó chính là bí mật của một bản giao hưởng bóng đá đỉnh cao – liên tục tìm kiếm và tận dụng những khoảng trống khó lường.
6. LỐI ĐÁ BẤT DIỆT TIKI-TAKA VÀO NHỮNG NĂM 2010
Barcelona và Đội tuyển quốc gia Tây Ban Nha đã đánh dấu một chương mới trong thế giới bóng đá hiện đại từ năm 2008 đến 2012. Trong giai đoạn này, họ không chỉ là những nhà tiên phong về chiến thuật bóng đá, mà còn là những người nắm vững nghệ thuật kiểm soát bóng hơn bất kỳ đội bóng nào khác trong lịch sử.
Barcelona luôn tỏ ra không ngừng khao khát sự kiểm soát trận đấu, bằng cách triển khai một lực lượng đông đảo ở khu vực trung tâm sân. Chiến thuật “overload” này không chỉ giúp họ duy trì sự kiểm soát bóng mà còn giảm thiểu rủi ro phản công từ đối thủ. Họ không chỉ đơn giản là chơi bóng, mà tạo ra những vòng tròn kiểm soát đầy uy lực tại khu vực trung tâm sân, nơi sức mạnh của họ trở nên vô song.
Tương phản với Barcelona, Đội tuyển quốc gia Tây Ban Nha đã sử dụng chiến thuật kiểm soát bóng như một cách phòng ngự xuất sắc. Trong chiến dịch vô địch World Cup 2010, họ không chỉ ghi được tám bàn thắng mà còn duy trì sạch lưới trong bốn trận loại trực tiếp. Điều này đã chứng minh rằng kiểm soát bóng không chỉ là một chiến thuật bóng đá với thế tấn công, mà còn là một bức tranh hoàn hảo của sự phòng ngự.
Tuy nhiên, thời gian gần đây chứng kiến sự biến đổi trong phong cách chơi của nhiều đội bóng, từ chiến thuật phản công chớp nhoáng đến Barcelona cũng đã chuyển hướng sang một lối chơi trực diện hơn. Mặc dù huyền thoại về lối đá tiki-taka đã dần phai nhạt, nhưng điều này chỉ là một bước tiến trong sự phát triển không ngừng của bóng đá, với những chiến thuật mới luôn mọc lên và trỗi dậy theo thời gian.
Nhìn chung, top 6 chiến thuật bóng đá đã làm thay đổi làng túc cầu thế giới không chỉ là những kỹ thuật chơi bóng đơn thuần. Chúng là những triết lý, những bước tiến đột phá và là nguồn cảm hứng cho thế hệ bóng đá hiện tại và tương lai. Điều này khẳng định rằng, trong thế giới túc cầu, những bước tiến vững vàng không chỉ là lịch sử, mà còn là đỉnh cao không ngừng được chinh phục.
Thông tin trong bài được biên dịch và biên soạn từ bài viết “6 football tactics that changed the game as we know it” trên trang báo FourFourTwo.
>>> Xem thêm: Bàn Tay Của Chúa – Nỗi Uất Hận Của Người Anh Nhưng Lại Là Niềm Tự Hào Của Argentina